مباحث فرامتنی اسلامی‌سازی علوم انسانی (بررسی مقایسه‌ای رویکرد حداکثری فرهنگستان علوم اسلامی و مؤسسة آموزشی پژوهشی امام خمینی

هدف: هدف این پژوهش، بررسی دو مصداق از رویکرد حداکثری؛ یعنی فرهنگستان علوم اسلامی با تأکید بر اندیشه‌های مرحوم سید منیرالدین حسینی و مؤسسة آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) با تأکید بر دیدگاههای استاد مصباح یزدی است. روش: روش پژوهش در این مقاله، توصیفی و از نوع تحلیل اسنادی است. یافته‌ها: فرهنگستان در صدد اسلامی‌سازی سایر عرصه‌های جامعه اعم از علمی، اجرایی، مدیریتی است؛ در حالی که مصباح، موضوع اسلامی‌سازی را صرفاً در حیطة علوم دنبال می‌کند. دستگاه فکری فرهنگستان، از عمق، گستردگی و پیچیدگی خاصی برخوردار است؛ در حالی که نظام فکری استاد مصباح این گونه نیست. از همین رو، فرهنگستان مباحثی همچون: فلسفه شدن، روش عام، روش خاص و رابطة ارزش، بینش و دانش را مطرح می‌کند؛ در حالی که مباحث استاد مصباح فراتر از طرح جامع تحول نمی‌رود. فرهنگستان، عمل فهم را مانند دیگر افعال انسان، دارای اراده می‌بیند و معتقد است فهم و معرفت دینی بشر همواره در حال تکامل است. در نتیجه، نمی‌توان نظر و دیدگاه ارائه شده از اسلام در ارتباط با موضوع خاصی مثل اقتصاد یا سیاست را سخن آخر در آن زمینه دانست و جلوی مطرح شدن نظریه‌های بعدی را گرفت یا با آنها به مخالفت پرداخت. بر این اساس، علوم اسلامی نیز ثابت و قطعی نبوده، دائم در حال تکامل تغییر و تحولند. نتیجه‌گیری: به نظر می‌رسد علاوه بر اثبات امکان اسلامی‌سازی علوم، مبانی فرامتنی از تأثیر بسزایی در فهم و خوانش متون مقدّس و در نتیجه، جهت‌دهی به اسلامی‌سازی علوم برخوردارند؛ لذا می‌توان از علوم اسلامی متعدد و نه صرفاً یک علوم اسلامی سخن گفت.